Εντυποανάπηροι και άτομα με άλλες αναπηρίες - ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ

1. Γενικά

Στο δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων περιλαμβάνονται ορισμένες εξαιρέσεις και περιορισμοί στο απόλυτο και αποκλειστικό δικαίωμα των δημιουργών και εν γένει δικαιούχων δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων που στόχο έχουν την επίτευξη δίκαιης ισορροπίας μεταξύ διαφορετικών συμφερόντων.

Στον ν. 2121/1993 οι εν λόγω εξαιρέσεις και περιορισμοί περιλαμβάνονται στο Τέταρτο Κεφάλαιο και επιτελούν διάφορους σκοπούς, μεταξύ των οποίων η ενημέρωση, η έρευνα, η διδασκαλία και η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Ο Έλληνας νομοθέτης είχε προηγηθεί του ενωσιακού προβλέποντας στη ρύθμιση του άρθρου 28Α ν. 2121/1993 το πλαίσιο για την ενίσχυση της παροχής πρόσβασης τυφλών και κωφαλάλων σε έργα ή/και αντικείμενα προστασίας.

Έπειτα από τη θέσπιση της Οδηγίας 2017/1564/ΕΕ η εν λόγω διάταξη τροποποιήθηκε με σκοπό να αυξηθεί η διαθεσιμότητα βιβλίων και άλλου έντυπου υλικού σε προσβάσιμο μορφότυπο και να βελτιωθεί η κυκλοφορία τους στην εσωτερική αγορά προς όφελος τυφλών, αμβλυώπων ή ατόμων με άλλα προβλήματα ανάγνωσης εντύπων στη βάση του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία.

Με βάση το εθνικό, ενωσιακό και διεθνές δίκαιο, στόχος είναι να βελτιωθούν η διαθεσιμότητα και οι διασυνοριακές ανταλλαγές ορισμένων προστατευόμενων έργων και άλλων αντικειμένων προστασίας σε προσβάσιμο μορφότυπο προς όφελος των τυφλών, των αμβλυώπων και των ατόμων με άλλα προβλήματα ανάγνωσης εντύπων.

2. Νομοθεσία

Η διάταξη του άρθρου 28Α ν. 2121/1993 προβλέπει συνοπτικά τα ακόλουθα:

Επιτρέπεται χωρίς την άδεια του δημιουργού του έργου και χωρίς αμοιβή να διενεργείται κάθε πράξη που είναι αναγκαία προκειμένου:

α) επωφελούμενος ή πρόσωπο που ενεργεί για λογαριασμό του να μπορεί να παράγει αντίγραφο σε προσβάσιμο μορφότυπο έργου, στο οποίο ο επωφελούμενος έχει νόμιμη πρόσβαση και το οποίο προορίζεται για την αποκλειστική του χρήση,

β) αρμόδιος φορέας να μπορεί να παράγει αντίγραφο σε προσβάσιμο μορφότυπο έργου, στο οποίο έχει νόμιμη πρόσβαση, ή να παρουσιάζει, να καθιστά διαθέσιμο, να διανέμει ή να δανείζει το εν λόγω αντίγραφο σε μη κερδοσκοπική βάση σε επωφελούμενο ή άλλον αρμόδιο φορέα με σκοπό την αποκλειστική χρήση του από επωφελούμενο.
Επιτρέπεται χωρίς την άδεια του δημιουργού και χωρίς αμοιβή σε αρμόδιο φορέα να εκτελεί τις πράξεις της περίπτωσης β) για λογαριασμό επωφελουμένου ή άλλου αρμόδιου φορέα που είναι εγκατεστημένος σε άλλο κράτος - μέλος της Ε.Ε..

επίσης, επιτρέπεται σε επωφελούμενο ή σε αρμόδιο φορέα που είναι εγκατεστημένος στην Ελλάδα να αποκτά ή να έχει πρόσβαση σε αντίγραφο έργου σε προσβάσιμο μορφότυπο από αρμόδιο φορέα εγκατεστημένο σε κράτος - μέλος της Ε.Ε.
Επιτρέπεται χωρίς άδεια του δικαιούχου και χωρίς αμοιβή η αναπαραγωγή, παρουσίαση και διάθεση στο κοινό έργου προς όφελος κωφών, όταν οι χρήσεις αυτές συνδέονται άμεσα με την αναπηρία τους και δεν έχουν εμπορικό χαρακτήρα στον βαθμό που απαιτείται λόγω της συγκεκριμένης αναπηρίας.
Οι εκδότες υποχρεούνται να παρέχουν στους αρμόδιους φορείς σε ψηφιακή μορφή τα αρχεία των έργων υπό την προϋπόθεση ότι τα τηρούν σε ψηφιακή μορφή.

Μπορείτε να δείτε ολόκληρο το κείμενο της διάταξης στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://www.opi.gr/vivliothiki/2121-1993#a28a.

Η Οδηγία 2017/1564 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Σεπτεμβρίου 2017 σχετικά με ορισμένες επιτρεπόμενες χρήσεις ορισμένων προστατευόμενων έργων και άλλων αντικειμένων προστασίας δυνάμει δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων προς όφελος των τυφλών, των αμβλυώπων και των ατόμων με άλλα προβλήματα ανάγνωσης εντύπων και για την τροποποίηση της οδηγίας 2001/29/ΕΚ για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας είναι διαθέσιμη στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32017L1564#ntr8-L_2017242EL.01000601-E0008 (στα ελληνικά).

Για τη Συνθήκη του Μαρακές μπορείτε να δείτε περισσότερα στον ακόλουθο σύνδεσμο του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας: https://www.wipo.int/marrakesh_treaty/en/ (στα αγγλικά).

Η Συνθήκη του Μαρακές για τη διευκόλυνση της πρόσβασης τυφλών, αμβλυώπων ή ατόμων με άλλα προβλήματα ανάγνωσης εντύπων σε δημοσιευμένα έργα ενσωματώθηκε στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την παραπάνω Οδηγία και με τον Κανονισμό 2017/1563 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Σεπτεμβρίου 2017 για τη διασυνοριακή ανταλλαγή μεταξύ της Ένωσης και τρίτων χωρών αντιγράφων σε προσβάσιμο μορφότυπο ορισμένων προστατευόμενων έργων και άλλων αντικειμένων προστασίας δυνάμει δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων προς όφελος των τυφλών, των αμβλυώπων ή ατόμων με άλλα προβλήματα ανάγνωσης εντύπων. Το κείμενο του Κανονισμού είναι διαθέσιμο στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32017R1563 (στα ελληνικά).

3. Πρότυπα & Κατευθυντήριες Οδηγίες

Πλέον ο κατάλογος αντιγράφων έργων σε προσβάσιμο μορφότυπο για εντυποανάπηρους και άτομα με άλλες αναπηρίες δεν τηρείται στον ΟΠΙ αλλά στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος.

Ο εν λόγω κατάλογος συμπεριλαμβάνει το είδος των μορφοτύπων στους οποίους έχουν αναπαραχθεί τα έργα, καθώς και τον αρμόδιο φορέα στον οποίο αυτά τηρούνται.

Επίσης, προβλέπεται η υποχρέωση των αρμόδιων φορέων να ενημερώνουν την Εθνική Βιβλιοθήκη με τα απαραίτητα στοιχεία για την επικαιροποίηση του καταλόγου εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την παραγωγή προσβάσιμων μορφοτύπων.

Η Εθνική Βιβλιοθήκη «έχει την ευθύνη σε εθνικό επίπεδο του συντονισμού των δραστηριοτήτων για την ηλεκτρονική πρόσβαση των Ατόμων με Αναπηρία (ΑμεΑ) στο περιεχόμενο των τεκμηρίων, τα οποία δημιουργούνται ή δημοσιεύονται στην Ελλάδα».

Στο εν λόγω πλαίσιο έχει ορίσει, συντάξει και δημοσιεύσει Πρότυπα και Κατευθυντήριες Οδηγίες για την παραγωγή και διάθεση προσβάσιμων τεκμηρίων για άτομα με αναπηρία.

Μπορείτε να βρείτε το σχετικό έγγραφο στον ακόλουθο σύνδεσμο:
https://www.nlg.gr/wp-content/uploads/2021/07/%CE%A0%CF%81%CF%8C%CF%84%CF%85%CF%80%CE%B1-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CE%B5%CE%BD%CF%84%CF%85%CF%80%CE%BF%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%80%CE%B7%CF%81%CE%BF%CF%85%CF%82.pdf .

4. Αρμόδιοι φορείς

Σύμφωνα με τον οικείο ορισμό ως «αρμόδιος φορέας» νοείται κάθε οργανισμός, σωματείο, ένωση ή άλλος φορέας, που έχει εξουσιοδοτηθεί ή αναγνωρίζεται να παρέχει σε επωφελουμένους επιμόρφωση, εκπαίδευση, προσαρμοσμένη ανάγνωση και πρόσβαση σε πληροφορίες σε μη κερδοσκοπική βάση.

Ως αρμόδιος φορέας θεωρείται και ο δημόσιος ή ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός που παρέχει τις ίδιες υπηρεσίες σε επωφελουμένους ως μία από τις κύριες δραστηριότητές του ως θεσμική υποχρέωση ή στο πλαίσιο της δημοσίου συμφέροντος αποστολής του.

Τα Κράτη - Μέλη αποστέλλουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα στοιχεία επικοινωνίας που έχουν λάβει από εξουσιοδοτημένες οντότητες - αρμόδιους φορείς στο πλαίσιο εφαρμογής της Οδηγίας 2017/1564.

Στην Ελλάδα αρμόδιοι, μέχρι σήμερα, φορείς είναι οι ακόλουθοι:

1. ΦΑΡΟΣ ΤΥΦΛΩΝ της ΕΛΛΑΔΑΣ

Διεύθυνση: Αθηνάς 17, Καλλιθέα
Αθήνα, Τ.Κ. 17673
Τηλ.: 210 9415222
Fax: 210 9415271
Email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Ιστοσελίδα: www.fte.org.gr

2. ΔΙΑΒΑΖΩ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ

Διεύθυνση: Κριναγόρου 13
Αθήνα, Τ.Κ.: 117 45,
Τηλ.: 2111132106, 6936670970
Emails: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε., Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Ιστοσελίδα: https://www.giatousallous.org

3. ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΕΙΔΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΥΦΛΩΝ ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ

Διεύθυνση: Ελευθερίου Βενιζέλου 210
Καλλιθέα, Τ.Κ.: 17675
Τηλ.: 210 9588 066
Email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Ιστοσελίδα:
https://dim-eid-keat.att.sch.gr/?fbclid=IwAR3OW-4IC3ODvlpVkvFxsULv_rHz-7wtMJPDC3wurdI0jMWjngc4Og0h_Gk

Μπορείτε να δείτε τον συγκεντρωτικό κατάλογο των αρμόδιων φορέων στον ακόλουθο σύνδεσμο (στα αγγλικά): https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/news/authorised-entities-context-directive-eu-20171564.